Zoekgeraakt of leeggemaakt: gevonden portemonnees zijn in Brabant niet altijd in goede handen

Wat gebeurt er als je tien goedgevulde portemonnees aflevert bij Brabantse politiebureaus en gemeentehuizen? Woeste Grond nam de proef op de som en concludeert dat sommige portemonnees bijna spoorloos verdwijnen, dat er uit andere geld wordt gestolen of dat er geld wordt verwisseld. ‘De 25 euro zit er niet meer in, wel de 25 cent.’

‘Oh, kijk eens aan. We gaan eens even kijken. Ah, een Efteling-abonnement zit erin. Maar verder geen pasjes.’

Een politieagente van het politiebureau Waalwijk-Loon op Zand in Sprang-Capelle bestudeert een portemonnee die net bij haar is binnengekomen. Een logge, rechthoekige portefeuille met verweerde panterprint en een ritssluiting. Drie bonnetjes, een kortingsbon van de Nationale Postcode Loterij, twee dierenstickers, een cadeaukaart van de Efteling, zes kralen en een boodschappenlijstje zitten erin.

Én een bedrag van 28,25 euro, in briefjes en munten.

‘We gaan even proberen of we kunnen achterhalen van wie die is. Als we dat niet kunnen vinden, gaat-ie automatisch naar het gemeentehuis. Hartstikke top.’

Voor de portemonneetest van Woeste Grond vulden we tien portemonnees met bonnetjes, notitieblaadjes, stickers en andere prullaria. Daarnaast deden we in elke portemonnee een bedrag van minstens 25 euro, in elk geval bestaande uit briefjes en munten. We legden de inhoud van elke portemonnee zo nauwkeurig mogelijk vast en gaven de portemonnees vervolgens af bij tien politiebureaus in Brabant alsof ze ‘gevonden’ waren.

Dat deden we allereerst om te testen of politiebureaus de portemonnees überhaupt zouden aannemen. In Nederland zijn gemeenten namelijk te allen tijde verantwoordelijk voor gevonden voorwerpen. Het is dus de bedoeling dat politiebureaus burgers met gevonden voorwerpen doorverwijzen naar het gemeentehuis.

‘Normaal gesproken is het zo dat zoiets bij het gemeentehuis afgegeven wordt’

– Medewerker van politiebureau Eersel

Daarnaast wilden we controleren of medewerkers van de politie of de gemeente de verleiding konden weerstaan om het geld uit de portemonnees te halen. Na ongeveer drie weken wachten haalden we de portemonnees weer op en controleerden we of alles er nog in zat of niet. We deden de test in de gemeenten Bergen op Zoom, Etten-Leur, Oosterhout, Gilze-Rijen, Tilburg, Waalwijk, Eersel, Eindhoven, Cranendonck en Maashorst.

Voor deze ene keer

Bij het afgeven van de portemonnees wordt direct duidelijk dat alle politiebureaus anders met de regels omspringen. Bij het politiebureau in Gilze-Rijen komt een jongedame naar buiten gestiefeld als we daar aanbellen. ‘Voor deze ene keer neem ik ’m aan, ik geef ’m wel aan iemand mee, maar in principe mag een portemonnee naar de gemeente’, zegt ze. ‘Normaal gesproken is het zo dat zoiets bij het gemeentehuis afgegeven wordt’, weet ook een oudere man die op het bureau in Eersel werkt, maar ook hij neemt de portemonnee gewoon in ontvangst.

Op zes andere bureaus gaat het er op een vergelijkbare manier aan toe. De portemonnee wordt er gewoon in ontvangst genomen, terwijl medewerkers dondersgoed weten dat zij mensen die een voorwerp hebben gevonden naar het gemeentehuis moeten doorverwijzen.

Anders is het bij het politiebureau in Uden, een architectonisch hoogstandje op een bedrijventerrein. ‘Wij nemen al twaalf jaar niks meer in bij de politie. Alleen als er een pasje in zit, zou ik kunnen kijken of ik een telefoonnummer vind’, klinkt het daar aan de balie. De medewerker verwijst ons, geheel zoals het hoort, door naar het gemeentehuis van Maashorst. En ook in Bergen op Zoom gaat het volgens het boekje. ‘Je kunt hem hier niet afgeven. Vaak zitten er identiteitsbewijzen in en dan moet je toch bij de gemeente zijn’, zegt een medewerker aan de balie. We brengen die twee portemonnees dan ook naar de gemeente toe.

In Maarheeze, gemeente Cranendonck, is het politiebureau op een normale dinsdagmiddag de hele dag gesloten en belandt de portemonnee op aanraden van een werknemer in de brievenbus. De politiebureaus blijken regelmatig ware bastions: ook in Eersel en Gilze en Rijen is er geen vrije inloop mogelijk, maar moeten we aanbellen voor we de portemonnee kunnen afgeven.

‘Wij nemen al twaalf jaar niks meer in bij de politie’

– Medewerker van politiebureau Uden

Politiemedewerkers doen alsof het innemen van de portemonnee een stukje ‘service’ is richting burgers. Ze vinden het stiekem te veel gedoe om mensen met gevonden voorwerpen door te verwijzen naar de gemeentehuizen, die soms kilometers verderop liggen. Daarentegen worden de portemonnees júíst door de gemeentehuizen geregistreerd: zolang een portemonnee nog op een politiebureau ligt, wordt die door de gemeente niet online geplaatst en kunnen dus burgers ook niet weten dat hun voorwerp gevonden is.

Hoe langer een portemonnee bij het politiebureau blijft liggen, hoe kleiner de kans wordt dat iemand zijn verloren voorwerp terugvindt.

Wat opvalt, is dat er niet bij alle bureaus wordt gevraagd waar of wanneer we de portemonnee hebben gevonden. In Bergen op Zoom, Tilburg en Gilze-Rijen wordt er helemaal niet om extra informatie gevraagd en bij meerdere bureaus wordt er ook niet om onze contactgegevens gevraagd. Het systeem blijkt bij het afgeven al niet waterdicht.

Sudderen

De portemonnees krijgen zeker drie weken de tijd om te sudderen. Ze liggen ergens in een bak, in een kast, in een la of in een kluis te wachten tot de eigenaar ze op komt halen. Dat kan met een beetje fantasie gerust iedereen zijn. Een 84-jarige gepensioneerde bewoner van een knarrenhof, een 17-jarige caissière bij een Jumbo in een achterstandswijk, een succesvolle 50-jarige manager van een bouwbedrijf.

Iedereen kan z’n portemonnee kwijtraken. En iedereen hoopt dan op een eerlijke vinder. Gelukkig gaat het in vijf gemeenten naar behoren.

In de gemeenten Maashorst en Bergen op Zoom treffen we onze portemonnees na drie tot vier weken volkomen intact aan. En ook in Etten-Leur, Oosterhout en Gilze en Rijen komen de portemonnees met de volledige inhoud bij ons terug. In Gilze en Rijen is de portemonnee door de politie vrij snel naar de gemeente gestuurd, in Etten-Leur en Oosterhout lag de portemonnee na drie weken nog op het bureau. ‘Ze zouden eigenlijk vandaag naar de gemeente gebracht worden’, zegt de politiemedewerker als we de portemonnee in Oosterhout ophalen.

In deze vijf gemeenten mogen burgers ervan uitgaan dat hun gevonden voorwerpen netjes bewaard blijven. Maar het kan óók goed misgaan, bewijst deze test.

Geld verdwenen

Bij het politiebureau in Eindhoven-Noord gaven we een kitscherige zwarte portemonnee met een schubpatroon af. Die portemonnee wordt vrij snel door de politie naar het gemeentelijke depot van de stad gebracht: dé plek waar alle gevonden voorwerpen uit de gemeente worden bewaard. We zien de portemonnee op een website voor gevonden voorwerpen staan, claimen hem en worden gebeld met de mededeling dat we de portemonnee mogen komen ophalen. ‘Er zit nog 5,75 euro in’, zegt de stem aan de andere kant van de lijn.

Dat is frappant, want dat had 25,75 euro moeten zijn. Bij de politie of bij de gemeente heeft iemand twee briefjes van tien euro buitgemaakt. In een niet al te gezellig pand, wederom op een bedrijventerrein, halen we onze portemonnee op. Na controle blijkt ook de resterende 5,75 euro, waar we telefonisch nog van verzekerd waren, verdwenen te zijn. De acht stickers, de patch, de losse knoop en het bonnetje van de PLUS heeft de dief laten zitten, als ware het een schrale troost.

De panterportemonnee die we bij het politiebureau in Sprang-Capelle afgaven belandt zoals het hoort bij het Waalwijkse gemeentehuis, maar ook dáár ontbreekt het totale bedrag van 28,25 euro dat in de portemonnee zat. In Cranendonck duurt het een tijdje voor ze ons rode broekzakportemonneetje gevonden hebben, maar komt die uiteindelijk toch boven water, leeggeroofd en wel. ‘De 25 euro zit er niet meer in, wel de 25 cent’, zegt de receptionist schouderophalend.

Ook in Eersel duurt het lang voor de portemonnee opduikt. Twee maanden na het afgeven is die pas terecht. Het frappante aan die portemonnee is dat er nog wel geld in zit, maar dat het ánder geld is: de briefjes zijn vervangen door briefjes met andere codes en de samenstelling van de munten klopt ook niet. Sterker nog: de redactie van Woeste Grond is er met een totaalbedrag van 26,65 euro zelfs tien cent rijker op geworden. De rest van de portemonnee is leeg: het bonnetje van de ALDI, het visitekaartje van een massagesalon en de waardebon zijn weg.

In Tilburg verdwijnt de portemonnee dan weer helemaal uit het zicht. We polsen meermaals bij politie en gemeente waar onze portemonnee met daarin 27,05 euro is, maar we krijgen te horen wat we vrezen: het oranje portemonneetje is voorlopig kwijt.

Hoe kan het zó misgaan?

Onderzoek op onderzoek

De politie-eenheid Oost-Brabant (verantwoordelijk voor de bureaus in Eindhoven, Eersel en Cranendonck) doet op dit moment een laagdrempelig onderzoek naar waar het geld gebleven is. ‘Wat er met de portemonnees is gebeurd proberen we nu intern te achterhalen. Afgewogen wordt vervolgens of dit uiteindelijk tot een nader onderzoek zou moeten leiden’, laat woordvoerder Dion Luijten weten. ‘De bevindingen van deze test worden neergelegd bij de drie bureaus, maar ik kan er nu nog niet op vooruitlopen wat de uitkomst van het onderzoek zal zijn.’

‘Wij hebben geen controle uitgevoerd op wat er precies is afgegeven’

– Dik Advocaat, woordvoerder politie Zeeland-West-Brabant

We krijgen een uitgebreide set vragen toegestuurd over wie de portemonnees heeft afgegeven, wanneer, op welk tijdstip, wie de portemonnee in ontvangst heeft genomen en wat er toen gezegd is. Die vragenlijst hebben we uiteraard te goeder trouw ingevuld. De resultaten van het onderzoek zijn op dit moment nog niet bekend.

In de eenheid Zeeland-West-Brabant doen ze er ogenschijnlijk iets minder moeite voor dan hun collega’s in het oosten van de provincie. ‘Tot op dit moment hebben we helaas niet kunnen achterhalen wat er precies met de betreffende portemonnees is gebeurd. Wij hebben ook geen controle uitgevoerd op wat er precies is afgegeven’, zegt woordvoerder Dik Advocaat. ‘Jullie hadden ook kunnen zeggen dat er bijvoorbeeld 200 euro in zat, wij hebben het gewoon niet geregistreerd.’ Een vervolgonderzoek zit er daar vooralsnog niet in.

Geen controle

De betreffende gemeenten vinden het ‘vervelend’ en ‘jammer’. Harm Hensen, woordvoerder van de gemeente Waalwijk, legt uit: ‘Wij wilden goed uitzoeken wat er is gebeurd met de portemonnee die jullie hebben ingeleverd. Dat valt helaas niet meer precies te achterhalen en dat vinden we meer dan spijtig. Bij het registreren op iLost (de website voor gevonden voorwerpen, red.) is genoteerd wat er in de portemonnee zat. In dit geval is bij het registreren aangegeven dat er geen geld in de portemonnee zat. Er zijn geen tussentijdse registratie- of controlemomenten geweest.’

De bestuurswoordvoerder van de gemeente Tilburg vindt het ‘heel naar voor het individu’ dat zoiets overkomt. ‘Helaas hebben wij de portemonnee niet teruggevonden. Op dit moment is-ie onvindbaar. We hopen dat-ie alsnog boven water komt, maar ik zou niet weten hoe. We hebben alles helemaal nagezocht. Ik heb ook zelf nog contact met de politie gehad, daar ligt-ie niet.’

In Eindhoven doet de gemeente momenteel een verkennend onderzoek, waarvan de uitslag nog gerust enkele weken op zich kan laten wachten. ‘We willen het heel zorgvuldig onderzoeken’, zegt woordvoerder Martijn van Gessel. De gemeente Eersel vermoedt dat het probleem bij de politie ligt, zeker omdat de portemonnee zo laat pas bij het gemeentehuis werd binnengebracht.

Carolien Bögemann, woordvoerder bij de gemeente Cranendonck, geeft aan dat ‘door capaciteitsgebrek’ de gevonden voorwerpen die de politie heeft langsgebracht ‘nog niet bekeken en geregistreerd’ waren door de gemeente. ‘Naar aanleiding van jullie mail is de doos in de kluisruimte bekeken en is de portemonnee aangetroffen met alle inhoud, behalve het briefgeld.’ Ze hebben niet kunnen vaststellen wat er met het briefgeld gebeurd is.

Onbespied wanen

De voorlopige eindstand is dat er een bedrag van in totaal 79 euro als verloren bestempeld mag worden, ontvreemd of kwijtgeraakt door politie en gemeenten. Daarnaast is er nog een hele portemonnee kwijt en is de inhoud van een andere portemonnee verdwenen.

Politie-eenheden en gemeenten geven collectief aan de gang van zaken te betreuren en met elkaar in gesprek te gaan over ‘nieuwe spelregels’. De gemeente Waalwijk denkt aan het naleven van het ‘vierogenprincipe’ als er waardevolle spullen binnenkomen. ‘We gaan kijken hoe we de procedure kunnen optimaliseren zodat de risico’s op het verdwijnen van gevonden voorwerpen zo klein mogelijk worden.’ De gemeente Tilburg denkt dat het proces ‘nooit waterdicht’ zal zijn, maar gaat toch ‘het beleid samen met de politie tegen het licht houden.’

Hoogleraar integriteit van organisaties aan de Universiteit voor Humanistiek en onderzoeker Rob van Eijbergen toont zich zeer kritisch over de gang van zaken. ‘Ik vind dit schokkend, deze uitkomst had ik zeker niet verwacht. Dit kan het vertrouwen van burgers in de overheid, en zeker in de politie, heel erg schaden. Die medewerkers hebben een voorbeeldfunctie en moeten onkreukbaar zijn’, zegt Van Eijbergen.

Hij vermoedt dat medewerkers van gemeenten en politie die geld ontvreemden zich vooral onbespied wanen. ‘Zij hebben het idee: ik kom er gewoon mee weg als ik dit doe. Blijkbaar is er wat mis met de checks and balances bij het afgeven van gevonden voorwerpen. De procedures moeten nodig verbeterd worden: meer registreren, beter bewaren, beter checken.’

Daarnaast is er iets mis met het moreel kompas van enkele medewerkers bij gemeenten en politie. Die instanties moeten daar werk van maken, denkt hij. ‘De bureaus en gemeenten waar dit is misgegaan moeten nodig in gesprek met hun medewerkers: wat is eigenlijk wenselijk gedrag, wat is je voorbeeldfunctie, wat hoort erbij in je rol als je voor de overheid en de politie werkt? Een cursus daarover zou niet verkeerd zijn.’

Woeste Grond blijft de vinger aan de pols houden. Als er zich nieuwe informatie aandient, schrijven we daar een aanvullend artikel over. Heeft u een tip over dit onderwerp of weet u wat er met de portemonnees kan zijn gebeurd en wilt u daar, eventueel anoniem, met een van onze journalisten over spreken? Neem dan contact met ons op via een van de mailadressen hieronder of stuur een appje naar +31 6 47 81 96 75.