Net buiten de bebouwde kom van Vlijmen wonen 115 Oekraïense vluchtelingen, pal tegenover een boerderij met 1500 geiten. De GGD waarschuwde, maar ook na een nieuw alarmerend onderzoek van het RIVM grijpt de gemeente niet in. Op deze vierkante kilometer regeert de onzekerheid.
Naast het woonhuis van de Voorste Zeedijk 10 in Vlijmen wiegen twee vlaggen in de wind: die van Nederland en Oekraïne. Gebroederlijk naast elkaar, een wapperende solidariteitsverklaring aan het land dat nu al drie jaar in oorlog is met Rusland. Achter het woonhuis bevinden zich de omgebouwde stallen waar sinds ruim anderhalf jaar 115 Oekraïeners wonen, op de vlucht geslagen voor de bommen en granaten van Vladimir Poetin.
Maar wie met de rug naar het woonhuis gaat staan, ziet aan de overkant van de weg drie grote boerenstallen. Hier, op nummer 11 van de Voorste Zeedijk, houden boer Paul de Gouw en zijn vrouw ruim 1500 geiten. De afstand tussen de gevel van Voorste Zeedijk 10 en de voorste van de drie geitenstallen bedraagt 55 meter.
Risico’s
De op de vlucht geslagen Oekraïners hebben ongetwijfeld andere zorgen aan hun hoofd, maar toch rijst de vraag hoe veilig deze schuilplaats voor hen is. Het RIVM presenteerde begin februari een nieuw onderzoek waaruit bleek dat mensen die dicht bij een geitenboerderij wonen, meer kans lopen op een longontsteking. Dat risico geldt voor iedereen die binnen een straal van twee kilometer van een geitenhouder woont. En: hoe dichterbij, hoe groter het risico.
Is het dan wel verantwoord om de Oekraïners daar te laten zitten, op minder dan honderd meter van de Vlijmense melkgeiten? Toen de gemeente Heusden in februari 2023 de voormalige boerderij kocht was ze zich al bewust van de risico’s. De GGD had geadviseerd om ‘terughoudend’ te zijn, maar de gemeente zette toch door. Want er was nu eenmaal een opdracht: ergens binnen de gemeentegrenzen moesten Oekraïners worden opgevangen. Tijdelijk, voor vijf jaar, koos de gemeente voor de locatie aan de Voorste Zeedijk.
‘De gemeente stelt die mensen nu willens en wetens bloot aan onaanvaardbare risico’s’
– Raadsleden Antoine Aarts en Jan Kleian
Ook nu het nieuwe RIVM-onderzoek op tafel ligt, ziet de gemeente geen reden om die koers te wijzigen. Desgevraagd verwijst de gemeente naar het kabinet, dat de Gezondheidsraad om aanvullend onderzoek heeft gevraagd naar de risico’s die omwonenden van geitenhouderijen lopen. Tot de zomer zijn er ook van het Rijk geen aanvullende maatregelen te verwachten. En tot die tijd blijven de Oekraïners dus zitten waar ze zitten.
‘Moreel verwerpelijk’
Voor gemeenteraadsleden Antoine Aarts (Heusden Verbindt) en Jan Kleian (Heusden Transparant) staan ‘alle signalen op rood’. ‘De gemeente stelt die mensen nu willens en wetens bloot aan onaanvaardbare risico’s’, vinden de twee. ‘Dat is moreel verwerpelijk.’ Makkelijke oplossingen zijn er niet, beseffen Aarts en Kleian, want een alternatieve opvanglocatie is niet zomaar voorhanden. Maar ze vinden niettemin dat de gemeente het probleem niet uit de weg mag gaan.
Aarts en Kleian hebben inmiddels schriftelijke vragen gesteld aan burgemeester en wethouders. Daarin wijzen ze ook op de plannen voor een nieuwe woonwijk met driehonderd woningen, die binnen een straal van twee kilometer rondom de geitenhouderij komt te liggen. ‘Midden in het risicogebied’, concluderen Aarts en Kleian.
De twee raadsleden benadrukken dat geitenboer De Gouw wat hen betreft geen blaam treft. De Gouw staat in het dorp bekend als een ondernemer die zijn zaken op orde heeft. Bovendien moest hij eerder deze eeuw ook al verkassen, toen omdat hij te dicht op natuurgebied Het Vlijmens Ven zat. Aarts: ‘Maar we hebben nu wel te maken met een acuut vraagstuk: laat je die Oekraïners zitten en kunnen we wel verder met de woonwijk?’ Ook Kleian vraagt het Heusdense college om een ‘heroverweging’, waarbij een nieuwe verplaatsing van de geitenboer niet uit te sluiten valt.
Informatiemapje
Geitenboer De Gouw wil op dit moment niet over de kwestie praten. Net als boerenorganisatie LTO wijst hij erop dat het RIVM nog geen onomstotelijk verband heeft kunnen vaststellen tussen de longontstekingen en de geitenhouderijen. ‘Het is te vroeg voor die conclusie’, is alles wat De Gouw over de telefoon kwijt wil.
De Gouw doet in elk geval z’n best om eventuele overlast te voorkomen. Hij vroeg vorig jaar bij de gemeente een vergunning aan voor het plaatsen van twee luchtwassers bij zijn bedrijf om de uitstoot van ammoniak te verminderen. Die luchtwassers zijn er nog niet, omdat de provincie er nog een natuurvergunning voor moet verstrekken. Milieuorganisatie MOB, onder leiding van activist Johan Vollebroek, diende daar een bezwaar tegen in. Het besluit blijft voorlopig dus op de plank liggen.
Aan de risico’s voor de directe omwonenden doet het stilleggen van de procedure niets af. Alle vluchtelingen die in de boerenstallen zijn komen wonen, zijn meteen na aankomst op de risico’s van de ‘overburen op nummer 11’ gewezen. In een informatiemapje vertellen boer Paul en zijn vrouw zelf over hun bedrijf. Ze stippen ook de gezondheidsrisico’s aan. ‘Wees alert op longklachten en verergeren deze, raadpleeg dan een arts. Een behandeling met antibiotica volstaat bijna altijd.’
‘Ik ben nog niet zover dat ik zeg dat die mensen nu al weg moeten’
– Raadslid Marjo Stevens
Joris van Alebeek, een huisarts uit Vlijmen, zegt dat hij in zijn praktijk weinig mensen met luchtwegklachten ziet, ook niet bij zijn Oekraïense patiënten. ‘Ik vind het nog te vroeg zware conclusies te trekken, maar ik ben wel geschrokken van dat nieuwe onderzoek van het RIVM. Je kunt mensen niet laten wonen op een plek waar ze extra risico lopen.’ Overigens: voor de huisartsenpraktijk waar Van Alebeek voor werkt, is een plek ingeruimd in de plannen voor de nieuwe woonwijk. ‘Dat zetten we graag door, maar ik hoop niet dat de nieuwe feiten roet in het eten gooien. Het is goed dat er meer onderzoek komt.’
Jos van de Sande, gepensioneerd GGD-arts, vindt dat er voor het kabinet al reden genoeg is om strenger op te treden tegen geitenhouderijen. ‘Je kunt wel blijven onderzoeken, maar de risico’s zijn afdoende aangetoond’, vindt hij. En over de situatie in Vlijmen: ‘Er is geen acuut gevaar voor die mensen, je hoeft ze niet op stel en sprong weg te halen. Maar je moet op zo’n plek eigenlijk niet zo’n grote groep mensen huisvesten.’
Gezondheid voorop
‘Het is toch eigenlijk absurd dat de gemeente geen andere plek dan deze heeft om Oekraiense vluchtelingen op te vangen’, zegt GroenLinks/PvdA-raadslid Marjo Stevens. Zij behoorde begin 2023 tot de minderheid in de gemeenteraad die kanttekeningen plaatste bij het plan om de boerderij aan de Voorste Zeedijk om te bouwen tot een vluchtelingenopvang. ‘Ik ben wel akkoord gegaan, want we zaten met het dilemma dat we toch ergens een opvangplek wilden maken. Ik ben nog niet zover dat ik zeg dat die mensen nu al weg moeten, maar de gezondheid hoort wel voorop te staan, niet de economische belangen van een ondernemer.’
Terug naar de Voorste Zeedijk. Achter de stallen stapt Oekraïner Artur in zijn auto, hij gaat naar zijn werk. In goed Engels bevestigt hij dat de vluchtelingen hier zich geen zorgen maken over de risico’s van de geiten aan de overkant aan de weg. Ja, hij heeft de brochure gelezen en weet ook te vertellen dat oudere vluchtelingen allemaal door een dokter zijn gecontroleerd. Maar zeker nu Oekraïne het onderspit lijkt te delven bij de vredesonderhandelingen tussen Amerika en Rusland, zijn er andere zaken die bij de vluchtelingen door het hoofd spoken. ‘Wij komen uit een oorlog, dat is wel wat anders dan een longontsteking.’
Goed artikel!